همه چیز در مورد اینترنت طبقاتی و بلایی که قراره سرمون بیاد

اینترنت طبقاتی چیست؟

محدودسازی اینترنت تا کجا پیش می رود؟
آیا واقعا اینترنت طبقاتی می شود؟
آیا قابلیت فنی این کار وجود دارد؟
برندگان و بازندگان این طرح چه کسانی هستند؟

این سؤالات و مسائل مشابه ذهن بیشتر کاربران اینترنت در ایران را به خود مشغول کرده است.

این روزها دو کلید واژه «سطح دسترسی» و «تخصصی سازی» در زبان مسئولین تکرار می شود. وقتی که به توصیف این دو اصطلاح در بیان ایشان دقت می کنیم، در می یابیم که منظورشان طبقه بندی کاربران اینترنت یا همان اینترنت طبقاتی است. به زبان ساده قرار است دسترسی هر فرد جامعه به اینترنت بر اساس سن، شغل، شخصیت حقوقی و… تعیین شود.

ذکر این نکته مهم است که مطالب این نوشته در اوایل دی ماه 1401 به روز شده است. اگر در تاریخی دورتر خواننده این مطلب هستید، ممکن است شرایط بسیار تغییر کرده باشد. امیدواریم سایه شوم اینترنت طبقاتی و همه انواع محدودسازی در آن زمان از سر مردم ایران دور شده باشد.

پیشینه ایده اینترنت طبقاتی

همانطور که روزنامه خراسان در مقاله ای با عنوان «اختلاف طبقاتی در اینترنت» نوشت، بحث اینترنت طبقاتی یا تخصصی کردن دسترسی به اینترنت حداقل از سال 1398 مطرح بوده است. جدال لفظی برخی نمایندگان مجلس با محمد جواد آذری جهرمی (وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی) در چند سال گذشته هم تأییدی بر فشار بخشی از ساختار حکومت برای اجرای سریع این طرح است. آذری جهرمی در مصاحبه خود با پادکست سکه به این موضوع اشاره نمود و تصریح کرد که تلاش کرده تا حد امکان جلوی اجرایی شدن این طرح را بگیرد.

از سوی دیگر شواهد نشان می دهد که زیرساخت فنی پیچیده برای پیاده سازی فیلترینگ چند مرحله ای و ایجاد سطوح مختلف دسترسی از چند سال قبل محیا شده است. عده ای تیم فنی ابر آروان را مسئول اجرای این زیرساخت می دانند که البته هم توسط مدیران این شرکت رد شده و هم از نظر منطقی نمی تواند صحیح باشد. به هر حال به نظر می رسد که امروز این موضوع از هر زمانی جدی تر در حال پیگیری است و به زودی شاهد اجرایی شدن آن باشیم.

مراحل اجرا

لااقل سه مرحله برای عملی شدن این طرح وجود دارد:

• شناسایی تمام کاربران اینترنت (احراز هویت)
• طبقه بندی افراد در گروه های مختلف و تعیین سطح دسترسی هر گروه
• ایجاد ساختار فنی مدیریت دسترسی کاربران

احراز هویت

در این مرحله از مردم خواسته می شود که اطلاعات هویتی خود را اعلام و علت نیازشان به اینترنت را توضیح دهند. حتما برای این کار سامانه ای ایجادخواهد شد. ضمنا ساز و کاری لازم است تا اطلاعات وارد شده توسط مردم راستی آزمایی شود. همچنین هر فرد باید مدارک مربوط به موقعیت اجتماعی، شغل، تحصیلات، وضعیت تأهل و… را ارائه دهد.

طبقه بندی

طبعا برای ایجاد اینترنت طبقاتی باید افراد را دسته بندی کرد. قبلا هم گروه هایی مثل خبرنگاران، اساتید دانشگاه و فعالان حوزوی با ثبت نام و تأیید مقامات می توانستند به اینترنت آزادتر متصل شوند. ولی در این مرحله قرار است کل مردم طبقه بندی شوند و احتمالا دسته بندی ها پیچیده تر و متنوع تر خواهد بود. معیار دسته بندی اولا میزان نزدیکی فرد یا گروه به نظام سیاسی و ثانیا میزان نیاز آن به اینترنت خواهد بود. البته حتما عملکرد هر فرد زیر ذره بین قرار می گیرد تا نتواند بر خلاف میل حکومت کاری انجام دهد.

ساختار فنی اینترنت طبقاتی

بستری ایجاد می شود که هر فرد قبل از ورود به اینترنت باید در آن مشخصات خود را وارد کند و سپس بر اساس دسته ای که به آن تعلق دارد، به اینترنت متصل گردد. شبکه گسترده و پیچیده ای از سرورها، روترها و فایروال ها این امکان را فراهم می کنند و احتمالا دولت برای اجرای آن از تجربیات و توان فنی کشور چین کمک گرفته است. همچنین این سیستم با توجه به احراز هویت انجام شده، تمامی رفتار آنلاین مردم را تحت نظر می گیرد و به مقامات مربوطه گزارش می دهد. به این سیستم شبکه ملی اطلاعات گفته می شود.

نتایج احتمالی

به احتمال خیلی زیاد باید منتظر اینترنت طبقاتی باشیم. اولین نتیجه مسلم آن محدود شدن بیش از پیش اینترنت برای مردم عادی خواهد بود. این کار باعث ایجاد شکاف بین اقشار مختلف جامعه نیز خواهد شد. یعنی عده ای تبدیل به شهروند درجه یک با درجه دسترسی بالا می شوند و بیشتر مردم نیز شهروند درجه دو خواهند بود. بسیاری از سایت های ایرانی که در هاست خارجی قرار دارند نیز از دسترس خارج خواهند شد و متخصصان باید فکری برای سئوی این سایت ها و نحوه تعامل با موتورهای جستجو بکنند.

تبعیض به وجود آمده باعث ایجاد تضاد منافع بین مردم و درگیری های اقشار مختلف جامعه با هم می گردد. خبرنگاران، پزشکان، اساتید دانشگاه، روحانیان و وکلا اقشار بانفوذ و صاحب رسانه جامعه هستند. با جدا کردن ایشان از مردم معمولی و اعطای دسترسی بهتر، مطالبه اینترنت آزاد کمرنگ تر می شود. زیرا مردم معمولی قدرت اقتصادی و توان اعمال فشار بر حکومت را ندارند.

بسته شدن کامل شبکه های اجتماعی آزاد  یکی دیگر نتایج این طرح است. افراد یا باید قید حضور در فضای مجازی را بزنند یا در پلتفرم های داخلی فعالیت کنند. این پلتفرم ها علاوه بر ضعف فنی و پایین بودن کیفیت خدمات، با اعمال انواع سانسور در انتشار محتوا مانع بزرگی در راه آزادی فضای جامعه هستند. مشابه این طرح سال هاست که در چین در حال اجراست و مردم بر اساس رفتارشان در فضای مجازی از دولت امتیاز شهروندی دریافت می کنند و در صورت انتشار مطلبی که مورد پسند حکومت نباشد، از دریافت خدمات عمومی (مانند بلیط قطار، امکان خروج از کشور و…) منع خواهند شد.

با تخصیص میزان مشخصی از ترافیک خارجی به هر فرد، دیگر امکان ایجاد سرویس وی پی ان وجود نخواهد داشت. چون هر فرد یا شرکت باید نسبت به میزان ترافیک مصرفی و کیفیت آن پاسخگو باشد و در صورت تخطی از حد نصاب مشخص، دچار انواع جریمه ها خواهد شد.

به نظر می رسد که این طرح هیچ برنده ای ندارد. هم جامعه و هم حکومت بازنده این طرح هستند. با افزایش شکاف بین دولت و ملت، همه چیزی که به عنوان ایران می شناسیم، بزرگترین بازنده این حرکت است. فقط گروه کوچکی از مهندسان و متخصصان با گرفتن بودجه های کلان و حیف و میل کردن بیت المال را می توان برنده این بازی دانست.

هر چند امیدواریم که اینترنت طبقاتی نشود، ولی اظهارنظرها و اتفاقاتی که در اطراف خود می بینیم، همگی نشان از اجرای این طرح دارند. نظر شما چیست؟ به نظر شما مردم در برابر این اقدامات سکوت می کنند؟ پیشنهاد شما به دولت و مردم چیست؟