روز جهانی زبان مادری: گرامی‌داشت هویت و تنوع زبانی
21 فوریه، مصادف با 2 اسفند، روز جهانی زبان مادری است. روزی که به پاس تنوع زبانی و فرهنگی در جهان و اهمیت حفظ و آموزش زبان‌های مادری گرامی داشته می‌شود. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، اهداف و اهمیت این روز می‌پردازیم و به راه‌های گوناگون پاسداشت زبان مادری اشاره خواهیم کرد.
تاریخچه روز جهانی زبان مادری
ریشه این روز به سال 1952 میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان، در پاکستان شرقی (بنگلادش امروز) که بخشی از کشور پاکستان بود، زبان اردو به عنوان تنها زبان رسمی کشور اعلام شد. این موضوع اعتراضات گسترده‌ای را در میان مردم بنگالی‌زبان به دنبال داشت که خواهان به رسمیت شناخته شدن زبان مادری خود بودند. در 21 فوریه 1952، در جریان تظاهرات دانشجویان در شهر داکا، پلیس به سمت معترضان آتش گشود و تعدادی از آنها را به خاک و خون کشید.
به دنبال این واقعه، یونسکو در سال 1999، روز 21 فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرد تا توجه جهانی را به اهمیت تنوع زبانی و فرهنگی در جهان و ضرورت حفظ و آموزش زبان‌های مادری جلب نماید.
اهداف روز جهانی زبان مادری
روز جهانی زبان مادری با اهداف زیر گرامی داشته می‌شود:
- ترویج و حفظ تنوع زبانی و فرهنگی: زبان مادری، حامل هویت و فرهنگ یک ملت است. توجخ به هویت ملی و ارزش نهادن به فرهنگ بومی باعث می‌شود که افراد به محل تولد و فرهنگ بومی خود مفتخر باشند. گرامی‌داشت این روز، به حفظ و ترویج تنوع زبانی و فرهنگی در جهان کمک می‌کند.
- آموزش به زبان مادری: آموزش به زبان مادری، به ویژه در سال‌های اولیه زندگی، نقشی اساسی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی کودکان دارد. در بسیاری از کشورها متن کتب درسی به زبان رسمی کشور نوشته می‌شود و دانش‌آموزان مجبور به یادگیری زبان غیرمادری در سال‌های اول تحصیل می‌شوند. این روز، بر ضرورت آموزش به زبان مادری در نظام‌های آموزشی تأکید می‌کند.
- مبارزه با تبعیض زبانی: در بسیاری از جوامع، افراد به دلیل صحبت به زبان مادری خود مورد تبعیض یا بی‌احترامی قرار می‌گیرند. در گذشته شاهد بودیم که در ایران نیز زبان‌ها و لهجه‌های غیر معیار مورد تبعیض قرار می‌گرفتند. در سال‌های اخیر هم اعمال انواع محدودیت روی اینترنت، نارضایتی اقوام مختلف را تشدید کرده است.روز جهانی زبان مادری، فرصتی برای مبارزه با تبعیض زبانی و ترویج احترام به همه زبان‌ها است.
اهمیت روز جهانی زبان مادری
زبان مادری، نقشی اساسی در زندگی انسان دارد. این زبان، اولین زبانی است که کودک می‌آموزد و با آن فکر می‌کند، احساسات خود را بیان می‌کند و با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. زبان مادری، حامل هویت و فرهنگ یک ملت است و به حفظ و انتقال آن به نسل‌های بعدی کمک می‌کند.
از سوی دیگر، تنوع زبانی و فرهنگی، از سرمایه‌های ارزشمند بشریت است. تاریخ هر قوم معمولا به زبان مادری ایشان به صورت کتبی یا شفاهی حفظ می‌شود. گرامی‌داشت روز جهانی زبان مادری، به حفظ و ترویج این تنوع و غنی‌تر شدن فرهنگ بشری کمک می‌کند.
راه‌های گوناگون پاسداشت زبان مادری
ما می‌توانیم به روش‌های مختلفی زبان مادری خود را پاس بداریم:
- صحبت کردن به زبان مادری: در خانه و در جامعه، با فرزندان و با دیگران به زبان مادری خود صحبت کنید.
- آموزش زبان مادری به فرزندان: به فرزندان خود زبان مادری خود را آموزش دهید و آنها را به خواندن و نوشتن به این زبان تشویق کنید.
- حمایت از تولیدات فرهنگی به زبان مادری: کتاب‌ها، فیلم‌ها و موسیقی‌های به زبان مادری خود را بخوانید و تماشا کنید.
- مشارکت در برنامه‌های روز جهانی زبان مادری: در برنامه‌ها و مراسمی که به مناسبت روز جهانی زبان مادری برگزار می‌شود، شرکت کنید.
با گرامی‌داشت زبان مادری خود، به حفظ و ترویج تنوع زبانی و فرهنگی در جهان کمک می‌کنیم و هویت خود را پاس می‌داریم.
در ادامه، به چند منبع مفید برای مطالعه بیشتر در مورد روز جهانی زبان مادری اشاره می‌کنیم:
